Wanneer ik als menstruerend tienermeisje op school naar de wc’s ging moffelde ik mijn maandverband of tampons gauw weg in mijn mouw of broekzak. De vraag waarom ik dat eigenlijk deed kwam niet in me op. Ook nu nog loop ik liever niet open en bloot met mijn menstruatiespulletjes door de openbare ruimte. Ik ben niet de enige die zich hier ongemakkelijk bij voelt. Onlangs werd bekend gemaakt dat zo’n vier op de tien Nederlandse jongens menstruatie ‘vies’ of zelfs ‘walgelijk’ vindt. Ook vindt maar liefst vier op de tien ondervraagde jongens het gênant voor meisjes om maandverband te kopen of ermee naar de wc te lopen (Plan International, 2022). Sinds de strijd om het vrouwenkiesrecht mag de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen in Nederland dan flink minder zijn geworden, op menstruatie heerst nog altijd een taboe.
In ‘biografie van de baarmoeder’ doen gynaecoloog Marlies Bongers en schrijver Corien van Zweden een poging het taboe op menstruatie weg te nemen. Biografie van de baarmoeder is een informatief boek over alles wat met dit lichaamsdeel te maken heeft, van de zwangerschap tot menstruatie, anticonceptie of de overgang. Die informatie is hard nodig. We mogen dan in Nederland op dit moment baas in eigen buik zijn, over wat zich in die buik afspeelt weten we vaak maar weinig. Een gevolg hiervan is dat mensen soms jarenlang onnodig met klachten rond blijven lopen die goed te behandelen zijn. In sommige gevallen blijven zelfs problemen waarvan het heel belangrijk is om ze aan te pakken lange tijd onbehandeld. Nog veel te vaak wordt gedacht dat zulke klachten ‘er nou eenmaal bij horen.’
Bongers en van Zweden bespreken ook de maatschappelijke context van onderwerpen. Zo benoemen zij terecht dat anticonceptie nog vaak gezien wordt als verantwoordelijkheid van de partner die zwanger kan worden, terwijl ook diegene die iemand zwanger kan maken hierin verantwoordelijkheid zou kunnen nemen. Het is belangrijk deze maatschappelijke context mee te nemen omdat de baarmoeder van oudsher een orgaan is dat met veel vooroordelen is omgeven. Al in het verre verleden had men het idee dat vrouwen die zich opvallend gedroegen last hadden van een wandelende baarmoeder – de zogenaamde ‘hysterie.’ De auteurs ontkrachten dit idee eenvoudig door erop te wijzen dat de baarmoeder met bandjes vastzit in de onderbuik. Toch is, ondanks alle anatomische kennis, dit idee van hysterie niet helemaal verdwenen. De schrijfster Hilary Mantel belandde in de jaren ’70 van de vorige eeuw zelfs nog in een psychiatrische kliniek omdat men haar pijnklachten, veroorzaakt door de gynaecologische aandoening endometriose, ten onrechte aan psychische problemen toeschreef. Uit een recent onderzoek bleek dat pijn bij vrouwen ook vandaag de dag nog vaak als ‘klagerig’ of ‘hysterisch’ omschreven wordt, terwijl deze termen zelden gebruikt worden voor pijn bij mannen. Deze gender pain gap kan maken dat zelfs als een vrouw doorheeft dat haar klachten er niet ‘bij horen,’ ze niet altijd serieus genomen wordt door zorgverleners. Zulke vooroordelen kunnen er dus voor zorgen dat vrouwen en mannen in de zorg nog altijd niet gelijk behandeld worden.
De combinatie van een gynaecoloog en schrijver als auteurs van dit boek werkt heel goed. Het boek bevat veel feitelijke informatie en is tegelijkertijd helder en toegankelijk geschreven. Biografie van de baarmoeder kan daarmee een serieus hulpmiddel zijn bij het bespreekbaar maken van menstruatie en andere ‘vrouwenproblemen.’ Toch denk ik dat één aspect van dit boek hier niet bij helpt. Hoewel de auteurs hopen dat ook mensen met een ander type geslachtsdelen dit boek zullen lezen, is de kaft van dit boek zo knalroze dat het nog net geen pijn doet aan de ogen. Zelfs al heb ik zelf een baarmoeder, toch merkte ik dat ik het een beetje ongemakkelijk vond om een boek over dit onderwerp in het openbaar te lezen. Die drempel is mogelijk nog hoger voor diegenen onder ons die zonder baarmoeder door het leven gaan. Van Harry Potter zijn in sommige landen drukken verschenen met een andere kaft, speciaal voor wat oudere lezers die niet met een kinderboek gezien wilden worden. Ook bij biografie van de baarmoeder zou een uitgave met een neutrale kaft misschien interessant kunnen zijn. Als het gaat om het bestrijden van taboes is iedere weggenomen drempel er eentje, hoe kinderachtig die drempel ook mag lijken.
Voorlopig huppel ik nog niet met mijn maandverbandje zwaaiend naar de wc, maar wat zou het fantastisch zijn als de tieners en studenten van de toekomst dit wel durven. Biografie van de baarmoeder zou daarom door zoveel mogelijk mensen gelezen moeten worden. Ook, of misschien juist, door mensen zonder een baarmoeder.
Bongers en van Zweden merken terecht op dat niet iedereen met een baarmoeder ‘vrouw’ hoeft te zijn. Wanneer het om maatschappelijke omstandigheden gaat, bij zaken zoals de gender gap, heb ik echter wel gekozen voor de woorden ‘man’ en ‘vrouw.’
Biografie van de Baarmoeder,
Marlies Bongers en Corien van Zweden, Arbeiderspers.
Voor €22,50 verkrijgbaar bij boekhandel of site.
Wanneer ik als menstruerend tienermeisje op school naar de wc’s ging moffelde ik mijn maandverband of tampons gauw weg in mijn mouw of broekzak. De vraag waarom ik dat eigenlijk deed kwam niet in me op. Ook nu nog loop ik liever niet open en bloot met mijn menstruatiespulletjes door de openbare ruimte. Ik ben niet de enige die zich hier ongemakkelijk bij voelt. Onlangs werd bekend gemaakt dat zo’n vier op de tien Nederlandse jongens menstruatie ‘vies’ of zelfs ‘walgelijk’ vindt. Ook vindt maar liefst vier op de tien ondervraagde jongens het gênant voor meisjes om maandverband te kopen of ermee naar de wc te lopen (Plan International, 2022). Sinds de strijd om het vrouwenkiesrecht mag de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen in Nederland dan flink minder zijn geworden, op menstruatie heerst nog altijd een taboe.
In ‘biografie van de baarmoeder’ doen gynaecoloog Marlies Bongers en schrijver Corien van Zweden een poging het taboe op menstruatie weg te nemen. Biografie van de baarmoeder is een informatief boek over alles wat met dit lichaamsdeel te maken heeft, van de zwangerschap tot menstruatie, anticonceptie of de overgang. Die informatie is hard nodig. We mogen dan in Nederland op dit moment baas in eigen buik zijn, over wat zich in die buik afspeelt weten we vaak maar weinig. Een gevolg hiervan is dat mensen soms jarenlang onnodig met klachten rond blijven lopen die goed te behandelen zijn. In sommige gevallen blijven zelfs problemen waarvan het heel belangrijk is om ze aan te pakken lange tijd onbehandeld. Nog veel te vaak wordt gedacht dat zulke klachten ‘er nou eenmaal bij horen.’
Bongers en van Zweden bespreken ook de maatschappelijke context van onderwerpen. Zo benoemen zij terecht dat anticonceptie nog vaak gezien wordt als verantwoordelijkheid van de partner die zwanger kan worden, terwijl ook diegene die iemand zwanger kan maken hierin verantwoordelijkheid zou kunnen nemen. Het is belangrijk deze maatschappelijke context mee te nemen omdat de baarmoeder van oudsher een orgaan is dat met veel vooroordelen is omgeven. Al in het verre verleden had men het idee dat vrouwen die zich opvallend gedroegen last hadden van een wandelende baarmoeder – de zogenaamde ‘hysterie.’ De auteurs ontkrachten dit idee eenvoudig door erop te wijzen dat de baarmoeder met bandjes vastzit in de onderbuik. Toch is, ondanks alle anatomische kennis, dit idee van hysterie niet helemaal verdwenen. De schrijfster Hilary Mantel belandde in de jaren ’70 van de vorige eeuw zelfs nog in een psychiatrische kliniek omdat men haar pijnklachten, veroorzaakt door de gynaecologische aandoening endometriose, ten onrechte aan psychische problemen toeschreef. Uit een recent onderzoek bleek dat pijn bij vrouwen ook vandaag de dag nog vaak als ‘klagerig’ of ‘hysterisch’ omschreven wordt, terwijl deze termen zelden gebruikt worden voor pijn bij mannen. Deze gender pain gap kan maken dat zelfs als een vrouw doorheeft dat haar klachten er niet ‘bij horen,’ ze niet altijd serieus genomen wordt door zorgverleners. Zulke vooroordelen kunnen er dus voor zorgen dat vrouwen en mannen in de zorg nog altijd niet gelijk behandeld worden.
De combinatie van een gynaecoloog en schrijver als auteurs van dit boek werkt heel goed. Het boek bevat veel feitelijke informatie en is tegelijkertijd helder en toegankelijk geschreven. Biografie van de baarmoeder kan daarmee een serieus hulpmiddel zijn bij het bespreekbaar maken van menstruatie en andere ‘vrouwenproblemen.’ Toch denk ik dat één aspect van dit boek hier niet bij helpt. Hoewel de auteurs hopen dat ook mensen met een ander type geslachtsdelen dit boek zullen lezen, is de kaft van dit boek zo knalroze dat het nog net geen pijn doet aan de ogen. Zelfs al heb ik zelf een baarmoeder, toch merkte ik dat ik het een beetje ongemakkelijk vond om een boek over dit onderwerp in het openbaar te lezen. Die drempel is mogelijk nog hoger voor diegenen onder ons die zonder baarmoeder door het leven gaan. Van Harry Potter zijn in sommige landen drukken verschenen met een andere kaft, speciaal voor wat oudere lezers die niet met een kinderboek gezien wilden worden. Ook bij biografie van de baarmoeder zou een uitgave met een neutrale kaft misschien interessant kunnen zijn. Als het gaat om het bestrijden van taboes is iedere weggenomen drempel er eentje, hoe kinderachtig die drempel ook mag lijken.
Voorlopig huppel ik nog niet met mijn maandverbandje zwaaiend naar de wc, maar wat zou het fantastisch zijn als de tieners en studenten van de toekomst dit wel durven. Biografie van de baarmoeder zou daarom door zoveel mogelijk mensen gelezen moeten worden. Ook, of misschien juist, door mensen zonder een baarmoeder.
Bongers en van Zweden merken terecht op dat niet iedereen met een baarmoeder ‘vrouw’ hoeft te zijn. Wanneer het om maatschappelijke omstandigheden gaat, bij zaken zoals de gender gap, heb ik echter wel gekozen voor de woorden ‘man’ en ‘vrouw.’
Biografie van de Baarmoeder,
Marlies Bongers en Corien van Zweden, Arbeiderspers.
Voor €22,50 verkrijgbaar bij boekhandel of site.
