Authenticiteit! Eerlijkheid! Blijf bij jezelf! Wandel langs de psychologieafdeling van een boekhandel en je ontkomt niet aan de zelfhulpboeken met grote tips om een leven te leiden dat zuiver is en dicht bij de waarheid staat. Een paar jaar geleden rolde ik nog voortdurend met mijn ogen als ik langs dit soort boeken liep. Ik moest niets weten van de zweverige onzin die verkocht werd. En bovendien vond ik het nogal beledigend dat deze boeken onder het kopje ‘psychologie’ verkocht werden.
Vandaag de dag moet ik grinniken hierom. Iedereen die mij kent heeft mij vast eens horen zeggen: “Psychologie als discipline is zó wanhopig om bèta te zijn, het is best treurig.” Het heeft mij jaren en jaren gekost om deze gedachte te vormen. Tijdens mijn studie psychologie is het erin gehamerd: cijfers, statistiek, ‘meten is weten!’ Freud en mensen die vandaag de dag de psychoanalyse beoefenen worden geschetst als ouderwetse charlatans. Als in de psychologie ergens geen statistisch bewijs voor is, dan is dat blijkbaar voldoende om aan te nemen dat het ‘niet werkt’. Een therapievorm die jaren duurt, maar waarbij de vragenlijsten niet laten zien dat er een significante vermindering is van de klachten? Tijdsverspilling! De link van psychologie met menselijke biologie werd er zo ingestampt dat ik psychologie begon te zien als discipline die dichter bij biologie staat dan bij geesteswetenschappen.
Deze denkwijze vormt je als student. Niet alleen maakt het zelfgenoegzame mensen die overtuigd zijn van de superioriteit van hun eigen discipline, maar het is ook een denkwijze die eenvoudigweg niet klopt. Zoals Eric Koenen zei in een interview: “Wij hebben gemerkt dat in allerlei domeinen getallen dominant geworden zijn, waardoor het verhaal erachter niet meer gehoord wordt.” Op het moment dat de cijfers en de statistiek de kern vormen van de vraag én van het antwoord, blijft er domweg geen ruimte voor het verhaal.
Niet alles valt te meten. Psychologie bestudeert de psyche van de mens. Het idee dat we al onze constructen kapot moeten operationaliseren is totaal absurd. Sommige dingen kun je gewoonweg niet vatten in vragenlijsten. Voor sommige dingen valt geen perfect meetbare constructie te bedenken. Ik heb vakken gevolgd over bewustzijn waar met geen woord gerept werd over het filosofische vraagstuk van wat bewustzijn dan zou zijn. Je kunt duizenden manieren bedenken om een dergelijk construct tóch meetbaar te maken, maar er gaan essentiële elementen van het construct verloren als je dat doet. Nou pleit ik niet tégen statistiek. Het tegendeel, juist. Dit is een pleidooi voor een stukje inzicht: laat de statistiek doen waar het goed in is, maar laat het verhaal oppermachtig regeren waar dat geschikt is.
Tegen de psychologie als discipline wil ik dus graag zeggen: denk aan authenticiteit! Eerlijkheid! Blijf bij jezelf! Je hoeft geen bèta-discipline te zijn om ertoe te doen in de wetenschap. Wat je doet is mooi genoeg. Het verhaal hoort centraal te staan bij psychologie. Laten we teruggaan naar waar we vandaan kwamen, zodat we goed doen waar we goed in zijn.
Authenticiteit! Eerlijkheid! Blijf bij jezelf! Wandel langs de psychologieafdeling van een boekhandel en je ontkomt niet aan de zelfhulpboeken met grote tips om een leven te leiden dat zuiver is en dicht bij de waarheid staat. Een paar jaar geleden rolde ik nog voortdurend met mijn ogen als ik langs dit soort boeken liep. Ik moest niets weten van de zweverige onzin die verkocht werd. En bovendien vond ik het nogal beledigend dat deze boeken onder het kopje ‘psychologie’ verkocht werden.
Vandaag de dag moet ik grinniken hierom. Iedereen die mij kent heeft mij vast eens horen zeggen: “Psychologie als discipline is zó wanhopig om bèta te zijn, het is best treurig.” Het heeft mij jaren en jaren gekost om deze gedachte te vormen. Tijdens mijn studie psychologie is het erin gehamerd: cijfers, statistiek, ‘meten is weten!’ Freud en mensen die vandaag de dag de psychoanalyse beoefenen worden geschetst als ouderwetse charlatans. Als in de psychologie ergens geen statistisch bewijs voor is, dan is dat blijkbaar voldoende om aan te nemen dat het ‘niet werkt’. Een therapievorm die jaren duurt, maar waarbij de vragenlijsten niet laten zien dat er een significante vermindering is van de klachten? Tijdsverspilling! De link van psychologie met menselijke biologie werd er zo ingestampt dat ik psychologie begon te zien als discipline die dichter bij biologie staat dan bij geesteswetenschappen.
Deze denkwijze vormt je als student. Niet alleen maakt het zelfgenoegzame mensen die overtuigd zijn van de superioriteit van hun eigen discipline, maar het is ook een denkwijze die eenvoudigweg niet klopt. Zoals Eric Koenen zei in een interview: “Wij hebben gemerkt dat in allerlei domeinen getallen dominant geworden zijn, waardoor het verhaal erachter niet meer gehoord wordt.” Op het moment dat de cijfers en de statistiek de kern vormen van de vraag én van het antwoord, blijft er domweg geen ruimte voor het verhaal.
Niet alles valt te meten. Psychologie bestudeert de psyche van de mens. Het idee dat we al onze constructen kapot moeten operationaliseren is totaal absurd. Sommige dingen kun je gewoonweg niet vatten in vragenlijsten. Voor sommige dingen valt geen perfect meetbare constructie te bedenken. Ik heb vakken gevolgd over bewustzijn waar met geen woord gerept werd over het filosofische vraagstuk van wat bewustzijn dan zou zijn. Je kunt duizenden manieren bedenken om een dergelijk construct tóch meetbaar te maken, maar er gaan essentiële elementen van het construct verloren als je dat doet. Nou pleit ik niet tégen statistiek. Het tegendeel, juist. Dit is een pleidooi voor een stukje inzicht: laat de statistiek doen waar het goed in is, maar laat het verhaal oppermachtig regeren waar dat geschikt is.
Tegen de psychologie als discipline wil ik dus graag zeggen: denk aan authenticiteit! Eerlijkheid! Blijf bij jezelf! Je hoeft geen bèta-discipline te zijn om ertoe te doen in de wetenschap. Wat je doet is mooi genoeg. Het verhaal hoort centraal te staan bij psychologie. Laten we teruggaan naar waar we vandaan kwamen, zodat we goed doen waar we goed in zijn.
